Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı (KEKBMV), Avrupa Birliği kültür sanat destek programı Culture Civic desteğiyle 2023-24 yıllarını kapsayan Ötekinin Hafızası isimli bir proje yaptı ve Kadınların Göç Hafızası isimli bir sergi düzenledi. Vakfın çeşitli koleksiyonlarında yer alan göçmen kadınlarla ilgili belgelerin dışında, bu projeyle göçmen kadınların özel arşivlerini sağlamaya dönük bir çalışma ilk kez yapılmış oldu. Toplumun istenmeyen kesimleri haline getirilen göçmenlerin, yani öteki olanın arşivini oluşturmaya neden gerek duyulduğu bu makalenin ana çatısını oluşturuyor.
Toplumsal ayrışmaların derinleştiği çağımızda milliyetçilik, ırkçılık kavramlarına farklı perspektiflerden bakabilmeyi, barışçıl ve kapsayıcı bir toplum iddiasına katkıda bulunmayı hedefleyerek göçmen kadınlarla yapılan sözlü tarih ve özel arşiv çalışmasıyla önemli adımlar atılmış oldu. Göçmen kadın ve sanatçı kimliğiyle yaşam öykülerinin bir değer olarak topluma sunulması ve anlatılması için, bu kadınların kendi sesi-sözü ve sanatı kullanıldı. Göçmen ve mülteci olmak aslında geride bırakılan pek çok anı-eşya-yaşam-aile-arkadaşlıklar yanında, her şeye yeniden ve hiçbir destek olmaksızın tutunmanın ve yeni yollar örmenin de hikâyesidir. Projede bu hikâyelere tanık olduk ve bunları geniş toplumsal kesimlerle paylaşmanın aracı olarak sanatı kullandık.
Sivil tarihyazımı, her zaman kazanan egemenlerin değil kaybetmiş görünen geniş kesimlerin anlatıları ve belgeleriyle karşılaştırmalı bir tarihyazımına fırsat sunar. Sivil arşivler sivil tarihin yapı taşıdır. Egemenin dışında kalan ötekinin arşivinin tutulmasıyla gerçekliğin farklı yüzlerine tanıklık etmek mümkün olur. Göçmen kadın sanatçıların arşivinin oluşturulması sürecinde savaşın, baskıcı rejimlerin, ataerkil ailenin kıskacından çıkan kadınlarla çalıştık. Kadının ve sanatın perspektifinden günümüzün göç olgusuna farklı açılardan da bakmaya gayret ettik. Farklı ülkelerin kültürel katmanlarını, yaşam biçimlerini, kadınların sanat yapma kararlılıklarını gördük ve bu tanıklığımızı toplumla paylaştık.
Anahtar kelime: Kadın Eserleri Kütüphanesi, Göçmen Kadınlar, Sanat, Ötekinin Hafızası, Kadınların Göç Hafızası, Kadın Sanatçılar, Özel Arşivler
The Women’s Library and Information Center Foundation, with the sponsorship of the European Union Culture and Arts Support Program CultureCivic, carried out a project titled “The Other’s Memory” Project and an exhibition titled “The Women’s Memory of Migration”, covering the years 2023-2024. Apart from the documents related to migrant women that are found in various collections of the Foundation, this project for the first time marked an effort made to acquire the private archives of migrant women. This article primarily explores the rationale behind the necessity of archiving migrants, who have been marginalized as the ‘unwanted’ segments of society, and thus constructed as the ‘Other’.
In an era where social divisions are deepening, significant steps have been taken through oral history projects with migrant women and efforts to acquire their private archives, aiming to view concepts like nationalism and racism from different perspectives and contribute to the vision of a peaceful and inclusive society. The life stories of migrant women, both as women and as artists, were presented and narrated to the public as a valuable contribution, using their own voices, words, and art. Being a migrant and a refugee is, in fact, a story of leaving behind many memories, belongings, lives, families, and friendships, and also a story of holding on to new beginnings and weaving new paths without any support. In this project, we witnessed these stories and used art as a means to share them with broader segments of society.
Civil historiography offers the opportunity for comparative historiography, with the narratives and documents of those who seem to have lost, rather than the rulers who have always won. Civil archives are the building blocks of civil history. By preserving the archives of the “Other” who exists outside the dominant narrative, it becomes possible to witness different facets of reality. By keeping an archive of migrant women artists, we worked with women who emerged from the trap of war, oppressive regimes and patriarchal family. We aimed to explore the phenomenon of migration from various perspectives, focusing on women and art. We observed the cultural layers, lifestyles, and the determination of women to create art in different countries, and we shared our testimonies with society.
Keywords: Women’s Library, Migrant Women, Art, The Other’s Memory, The Women’s Memory of Migration, Women Artists, Private Archives.
